МУЗЕЙ БІТВЫ ЗА ДНЕПР
ДЗЯРЖАЎНЫ АРХІЎ ГРАМАДСКІХ АБ'ЯДНАННЯЎ ГРОДЗЕНСКАЙ ВОБЛАСЦІ
УЗГАДВАЮЧЫ ЗАБЫТАЕ. ПАРТЫЗАНСКІ ЛЕТАПІС
выставачны праект
(Сівохін, Г. Выставачны праект “УЗГАДВАЮЧЫ ЗАБЫТАЕ. ПАРТЫЗАНСКІ ЛЕТАПІС”. Навуковая канцэпцыя (Уводзіны) [Электронны рэсурс] / Генадзь Сівохін // Культура & Антрапалогія — 2019. — Рэжым доступу: http://loyev.museum.by/be/node/46683. — Дата доступу: 09.10.2019)
Калі ідзе гаворка пра Лоеў часоў Другой сусветнай вайны, перад усім узгадваецца Бітва за Днепр, якая і дала назву нашаму музею. Аднак насамрэч падзеі вялікай вайны — франты баявых дзеяў, велічныя баталіі і шматтысячныя вайсковыя аперацыі, за якія атрымлівалі свае ўзнагароды і простыя жаўнеры на перадавой, і генералы з маршаламі, якія ў штабах распрацоўвалі і кіравалі гэтымі самымі аперацыямі, тут на Лоеўшчыне, як і ў большасці месцаў — гэта не самы значны фрагмент гісторыі.
Не самы значны ў тым сэнсе, што і пры панічным адступленні савецкіх войскаў ў сорак першым, і пры вызваленні нашай краіны ў праз колькі гадоў, яны пракотваліся па Лоеўскім краі хваляй і сыходзілі далей. А людзі…
А просты людзі заставаліся тут жыць. Жыць ва ўмовах акупацыі і пасля яе — аднаўляючы родны Лоеўскі край… Хтосьці змагаўся — ішоў у партызаны ці заставаўся на падпольнай рабоце ў самім мястэчку. Хтосьці — супрацоўнічаў з “новымі” ўладамі. А хтосьці — проста жыў.
Усіх іх яднае адно — яны спрабавалі выжыць. Выжыць у тых няпростых умовах. Судзіць іх нам не выпадае — хто б з нас як бы павёў сябе ў тых умовах не вядома…
У выставачным праекце мы толькі паспрабавалі асвятліць некаторыя моманты ваеннага жыцця простых людзей. І не толькі простых.
Сцяпан Дундукоў. Яго кабінет — кабінет дырэктара Гродзенскага абласнога партыйнага архіва, дырэктарам якога ён працаваў пасля вайны, — мы паспрабавалі аднавіць… Нават не столькі аднавіць, колькі стварыць яго вобраз, метафару…
Пагадзіцеся, не просты лёс няпростай асобы… Спрэчны… Партыйны функцыянер і супрацоўнік ГПУ – НКУС, які прайшоў Грамадзянскую вайну — з яе і пачалася ягоная партыйна-энкавэдэшная кар’ера, — нейкі час узначальваў Лоеўскі партызанскі атрад “За Радзіму”…
Якім бы ні быў чалавекам Сцяпан Дундукоў і якія б мы не далі б яму ацэнкі, але праз прызму яго жыцця шмат чаго можна даведацца і зразумець і пра гісторыю Лоева ў Другой сусветнай вайне, і пра тыя ўмовы, у якіх прыйшлося жыць звычайным людзям.
Цікава наведвальнікам выставы будзе азнаёміцца і з дакументамі (адмыслова, каб можна было іх узяць у рукі, былі вырабленыя іх копіі) Надзвычайнай дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў, якія складаліся ў першыя ж паваенныя гады па гарачых слядах… Дэтальныя апісанні падзей, месцаў, у якіх адбываліся злачынствы, пакажуць увесь той боль, увесь вусціш ваеннага жыцця…
У рамках выставачнага праекта “УЗГАДВАЮЧЫ ЗАБЫТАЕ. ПАРТЫЗАНСКІ ЛЕТАПІС” экспануюцца дакументы і музейныя прадметы са збору Музея бітвы за Днепр, архіўныя дакументы (копіі) са збору Дзяржархіва грамадскіх аб’яднанняў Гродзенскай вобласці, дакументы (копіі) Надзвычайнай дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў, а таксама дакументы і рэчы з прыватных збораў.
Шмат з якімі з іх насуперак музейнай завядзёнцы можна азнаёміцца. Экспанаты, абазначаныя знакам “КРАНАЦЬ МОЖНА” варта ўзяць у рукі, паглядзець, пачытаць, падумаць…